16 NİSAN’DA yapılacak referanduma sayılı günler kaldı. Liderler peş peşe mitingler yaparak vatandaşlara neden ‘Evet’ veya ‘Hayır’ demeleri gerektiğini anlatmak için hummalı bir çalışmaya girdi.
TÜRKİYE’DE yaşayan milyonlarca vatandaşı ilgilendiren yeni sistemin maddeleri konusunda çok bilgi kirliliği var. Sizler için yeni düzenlemeleri kapsamlı bir şekilde derledik. İşte o köklü değişimler:
MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YAŞI 25’TEN 18’E İNİYOR
- Gençlere siyasette alan açılacak.
- Gençlerin bakış açısı daha fazla siyasete yansıyacak.
- Siyasete hareket gelecekç
- Gençler erken yaşlarda siyasi tecrübe sahibi olacak.
- Temsiliyet genişleyecek, artan nüfusun Mecliste temsili sağlanacak.
- Vatandaşımız kendi ilinde daha fazla temsilciye sahip olacak.
MECLİS GÜÇLENİYOR KANUNLARI VEKİLLER TEKLİF EDİYOR
- Kanun yapımında Meclis iradesi ön plana çıkıyor.
- Meclisin bilgi edinme ve denetim yolları korunuyor.
- Yazılı soruya hükûmet üyeleri tarafından 15 gün içinde cevap verilmesi anayasal hüküm hâline getiriliyor.
- Meclise ilk defa Hâkimler ve Savcılar Kurulu için üye seçme hakkı getiriliyor.
CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ VE MECLİS GENEL SEÇİMİ 5 YILDA BİR AYNI GÜN YAPILIYOR
- Meclis seçimleri 4 yılda birden 5 yılda bire çıkıyor.
- Meclis ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı gün yapılıyor.
- Cumhurbaşkanlığı seçiminde iki turlu doğrudan seçim sistemi uygulanıyor.
- Bu yolla 5 yıllık kesintisiz istikrar dönemleri geliyor.
- Erken seçim ihtimali azalıyor, kriz çözme ve uzlaşma kültürü ön plana çıkıyor.
CUMHURBAŞKANI VEYA MECLİS SEÇİMİ YENİLEME KARARI VERİRSE, İKİ SEÇİM AYNI ANDA
- Cumhurbaşkanı’na ve Meclise, seçimleri yenileme yetkisi tanınıyor.
- Cumhurbaşkanı seçim kararı alabiliyor. Aynı şekilde Meclis de beşte üç çoğunlukla seçim kararı alabiliyor.
- İki seçim birlikte yapılıyor.
- Bu düzenleme esasen uzlaşma ve uyum getiriyor.
- Cumhurbaşkanı erken seçim kararı alırsa kendi süresini de kısaltmış oluyor.
CUMHURBAŞKANI’NIN PARTİSİ İLE İLİŞİĞİ KESİLMİYOR
- Milletin doğrudan Cumhurbaşkanı’nı seçmesi ile birlikte Cumhurbaşkanı’nın siyasi sorumluluğu doğuyor.
- Partili Cumhurbaşkanlığı ile siyaset daha samimi ve reel bir zemine kavuşmuş oluyor.
- Parti kurulları ve kanalları Cumhurbaşkanlığı makamının halkla iletişimini ve ortak akıl ile politika oluşturmasını kolaylaştırıyor.
- Bu durum siyaset üstü konularda tüm partilerle çalışmaya engel olmuyor.
- Dolayısıyla seçime partili olarak girip seçilen Cumhurbaşkanı’nın partisi ile ilişiğinin kesilmesi gerçekçi değil.
- Cumhurbaşkanı’nın partili olması seçildikten sonra bütün milletin Cumhurbaşkanı olmasına engel teşkil etmiyor. Bugünkü Başbakan ve Bakanlar gibi)
CUMHURBAŞKANI’NA KARARNAME ÇIKARMA YETKİSİ VERİLİYOR
- Şu an Bakanlar Kurulu’nda olan kararname çıkarma yetkisi, hükûmetin başı olan Cumhurbaşkanı’na devrediliyor.
- Cumhurbaşkanı, idari düzenlemeleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yapıyor.
- Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda kararname çıkaramıyor.
- Meclisin aynı konuda kanun çıkarması durumunda kararname hükümsüz hâle geliyor.
- Kararnameler Meclis’in ve Anayasa Mahkemesi’nin denetimine tabi oluyor.
ÜST DÜZEY KAMU GÖREVLİLERİNİ CUMHURBAŞKANI ATIYOR
- Cumhurbaşkanı üst düzey kamu görevlilerini kararnameyle atıyor ve görevden alıyor.
- Yeni yönetim işbaşına geldiğinde, hızla kendi ekibini kurup icraata başlama imkânınına sahip oluyor.
- Atamalarda bürokratik gecikmeler ortadan kalkıyor.
- Performansa dayalı görev değişiklikleri hızla yapılabiliyor.
- Görevde ehliyet ve liyakat ön plana çıkıyor.
KURUMLAR İLE İLGİLİ İDARİ DÜZENLEMELER CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ İLE YAPILIYOR
- Kurumların yapısal dönüşümleri, benzer iş yapan birim veya kurumların birleşmesi kolaylaşıyor.
- Günümüz hız çağı. Yeni teknoloji ve uygulamaların gerekli kıldığı kurumlar hızla hayata geçiriliyor.
- Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile yerel tüzel kişiliğe sahip kurumlar kurulamıyor.
SORUMLU CUMHURBAŞKANLIĞI GELİYOR
- Cumhurbaşkanı’nın “sorumsuzluğu” ortadan kalkıyor, yani “yetkili ama sorumsuz” olmaktan çıkıyor.
- Cumhurbaşkanı’na denetim ve cezai sorumluluk geliyor.
- Cumhurbaşkanı şu anki anayasaya göre Meclis’in dörtte üç oyuyla yalnızca vatana ihanetten yargılanabiliyor.
- Şimdi ise hakkında herhangi bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılabiliyor.
- Hakkında soruşturma açılan Cumhurbaşkanı erken seçim kararı alamıyor.
BÜTÇE HAZIRLAMA VE SUNMA YETKİSİ CUMHURBAŞKANI’NA VERİLİYOR
- Bunun dışında kanun teklifi verme ve yapma yetkisi Mecliste.
- Bütçe Kanunu ile Kesin Hesap Kanunu aynı maddede birleştiriliyor, Mecliste birlikte görüşülüp karara bağlanıyor.
- Bütçe kanunu Mecliste onaylanmazsa, öncelikle geçici bütçe hazırlanıyor. O da olmazsa, bir önceki yılın bütçesi düzenlenip yürürlüğe konuluyor.
SIKIYÖNETİM KALKIYOR, OHAL YENİDEN DÜZENLENİYOR
- Sıkıyönetim uygulaması tarih oluyor.
- OHAL, darbe girişiminin sonuçları ve terör tehditleri de göz önüne alınarak, yeniden tanımlanıyor.
- Mevcut sistemde Bakanlar Kurulu yetkisinde olan OHAL ilanı, yeni sistemde Cumhurbaşkanlığı’na veriliyor.
- OHAL ilanı aynı gün Meclisin onayına sunuluyor.
- Meclisin OHAL’i uzatma, kısaltma ya da kaldırma yetkisi bulunuyor.
- Bu dönemde çıkan kararnameler üç ay içinde meclis tarafından onaylanmaz ise hükümsüz kalıyor.
YARGININ BAĞIMSIZLIĞI İFADESİNE “TARAFSIZLIĞI” DA EKLENİYOR
- Yargının bağımsız olması yetmez, tarafsız da olması gerekir. Tarafsızlığı anayasal hüküm hâline geliyor.
- Anayasa eklenen bu ibare ile yargıya olan güvenin artırılması hedefleniyor.
YARGI SİVİLLEŞİYOR
- Askerî yargı tümüyle kaldırılıyor. Sadece disiplin mahkemelerine izin veriliyor.
- Askerî mahkemeler sadece savaş hâlinde kurulabiliyor.
- Yargıda birlik geliyor. Asker ve sivil ayrımı ortadan kalkıyor. Vatandaşların hepsi aynı yargı kurumlarına tabi oluyor.
- AB müktesebatına uyumlu ve demokrasi standartlarını yükselten bir uygulama daha böylelikle hayata geçirilmiş olacak.
HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU’NA YENİ DÜZENLEME GELİYOR
- HSYK’nın yapısı ve seçim yöntemi değişiyor, adı Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) oluyor.
- Üye sayısı 22’den 13’e, daire sayısı 3’ten 2’ye düşüyor.
- Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı’nın mevcut durumu korunuyor.
- HSK’nın 4 üyesi, mevcutta olduğu gibi Cumhurbaşkanı tarafından seçiliyor.
- HSK’nın çoğunluğunu oluşturan 7 üye ilk defa Meclis tarafından, nitelikli çoğunluk ile seçiliyor.
- Meclise üye seçimi düzenlemesiyle demokratik meşruiyet güçlendiriliyor.
- Yargı kurumu üyeleri arasında seçime dönük rekabet ve gruplaşma son buluyor, Meclisin iradesi öncelik kazanıyor.
- Yeni düzenlemeyle FETÖ tipi yapılanmaların HSK’ya etki etme imkânı ortadan kaldırılıyor.