Yargıtay’ın kararıyla Türkiye’de yıllardır talep edilen ancak gerçekleşmeyen staj süresinin sigorta başlangıcı sayılması, Almanya’da yaşayan gurbetçilere tanındı
Yargıtay, Türklerin en yoğun yaşadığı Almanya’daki gurbetçileri yakından ilgilendiren çok önemli bir karar aldı. Almanya’da mesleki eğitim dolayısıyla zorunlu prim ödenen dönemler, sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilecek. 2014 yılındaki torba kanunla yapılan değişiklikle Türk vatandaşlığından çıkan kişiler, Türk vatandaşlığına dönmeden de sosyal güvenlik borçlanması yapabilecekler.
Yurtdışındaki gurbetçilerin Türkiye’de emekli olabilmek için borçlanma yapmalarını düzenleyen 3201 sayılı Kanun’a göre, Türk vatandaşlığında geçen 18 yaşından sonraki süreler borçlanılabiliyor. Borçlanma, yurtdışında sigortalı olarak çalışılan dönemler ile bu dönemler arasında her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile ev kadını olarak geçen süreler için yapılabiliyor. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 6 Nisan 2016 tarihinde verdiği 2016/481 sayılı kararı (Esas no: 2014/10-454), on binlerce gurbetçiyi sevindirecek. Dava konusu olayda, 1998 yılında izinle Türk vatandaşlığından çıkan 1975 doğumlu bir gurbetçi 2012 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak, borçlanma talebinde bulundu ve sigortalılık başlangıç tarihinin de mesleki eğitiminden dolayı zorunlu prim ödemesi yapılan 1993 yılı olarak kabul edilmesini istedi.
BAŞLANGIÇ KABUL EDİLECEK
Davaya bakan Ankara 5. İş Mahkemesi, sigortalılık başlangıç tarihi olarak mesleki eğitimden dolayı zorunlu prim ödemesi yapılan döneme denk gelen 18 yaşına girdiği 15 Ekim 1993 tarihinin kabul edilmesi gerektiğine hükmetti.
SGK’nın itirazı üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, gurbetçiyi haksız buldu ve yerel mahkemenin kararını bozdu. Gurbetçinin temyiz talebi üzerine dosyaya bakan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, yerel mahkemenin kararını onayarak içtihat niteliğinde bir karar verdi. Habertürk’ün haberine göre, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararında, Almanya ile Türkiye arasında yapılan Sosyal Güvenlik Sözleşmesi’nin 29/4. maddesinde “Bir kimsenin Türk sigortasına girişinden önce bir Alman rant sigortasına girmiş olması halinde, Alman rant sigortasına girişi, Türk sigortasına giriş olarak kabul edilir” hükmünü içerdiği belirtildi. Yargıtay, gurbetçinin mesleki öğrenim gördüğü dönemde yatırılan zorunlu primin, sigortalılığın başlangıcı olarak kabul edilmesi gerektiğini bildirdi.
YOKLAMA BELGESİNİ VERMEYENİN AYLIĞI KESİLİR
Yurtdışından borçlanmak suretiyle emekli aylığı bağlananlar eğer 6 aydan uzun süre yurtdışında bulunurlarsa yoklama belgesi doldurmaları gerekiyor. Yoklama belgesinde emekli aylığı alırken yurtdışında çalışıp çalışmadıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alıp almadıkları sorgulanıyor. Belgenin, 6 aylık sürenin dolduğu tarihten sonraki üç aylık süre içinde aylığı bağlayan birime verilmesi gerekiyor. Aksi takdirde, üç aylık sürenin ardından, belgeler getirilinceye kadar aylıklar kesiliyor.
GURBETÇİNİN KAZANIMI
Türkiye’de yıllardır, staj döneminde yapılan sigortanın, sigortalılık başlangıcı olarak kabul edilmesi konusunda talepler dile getiriliyor. Ancak bugüne kadar bu taleplere dönük yasal düzenleme yapılmadı. Yargıtay’ın bu kararı, Almanya’daki gurbetçilere, mesleki eğitim gördükleri dönemde yatırılan zorunlu primlerin sigortalılık başlangıcı olarak kabul edilmesini sağlaması bakımından önem taşıyor. Böylece gurbetçiler, borçlandıkları takdirde daha erken emekli olabilecekler.
YAZ TATİLİNDE EMEKLİLİK FIRSATI
Yaz tatili için memleketlerine gelen gurbetçiler, tatil sırasında birkaç günlüğüne sigortalı işçi olarak çalışırlarsa borçlanma konusunda önemli bir avantaj elde ederler.
Mevzuata göre gurbetçilerin borçlanmalarında, Türkiye’de daha önceki sigortalı çalışmaları büyük önem taşıyor. Türkiye’de herhangi bir sigortası olmayanlar doğrudan 4/b (Bağ-Kur) statüsünde borçlanma yapabiliyorlar. Daha önce esnaflık yaptıktan sonra yurtdışına giden gurbetçiler de 4/b statüsünden borçlanabiliyorlar.
İşçi statüsünde (4/a) sigortası bulunanlar ise Bağ- Kur’lulara göre daha az prim ödeyerek, daha erken emeklilik hakkı elde edebiliyorlar.
Daha önce Bağ-Kur’lu olarak çalışmış olanlar veya Türkiye’de hiç sigortalı çalışması bulunmayanlar eğer işçi statüsünde birkaç gün çalışırlarsa daha kolay borçlanma hakkından yararlanabiliyorlar.
Kendisini birkaç gün sigortalı olarak gösterenlerin mutlaka Türkiye’de oldukları döneme dikkat etmeleri gerekiyor. Sosyal Güvenlik Kurumu pasaportlardaki giriş-çıkış tarihlerini kontrol edebiliyor. Böyle bir denetim durumunda, Türkiye’de olmadığı halde kendini sigortalı gösterenler mağduriyet yaşayabilir.
MAAŞIN % 20’SİNİ BIRAKAN DA VAR
Yaz tatilinde gelip kendini sigortalı gösterenler prim ödeyerek emeklilik hakkı kazanıp yaş şartını yerine getirdiklerinde emekli olabiliyorlar. Ortalama emekli aylıkları da bugünkü rakamlarla 1.500 liranın altında belirlenmiyor. Böylece gurbetçiler hem geldikleri ülkede hem de Türkiye’de iki emeklilik imkânı kazanıyor. Özellikle Almanya’da 65 yaşında emekliliği beklemek istemeyenler maaşının yüzde 20’sinden feragat ederek 58 yaşında emekliliği kabul edip, Türkiye’de ayrıca ikinci emekliliğe başvuruyorlar. Ancak Türkiye’de emekli olunduğunda Almanya’da çalışma hakkı sona eriyor. Bu nedenle iki emeklilik başvurusu aynı zamana denk getiriliyor.
ÖDEME ÜÇ AY İÇİNDE
SGK’ya başvuru sonrası hesaplanan prim tutarının üç ay içinde kısmen veya tamamen ödenmesi gerekiyor. Bir kısmı ödenip kalanı ödenmezse, ödenen tutar kadar borçlanma yapılmış sayılıyor. Kalan süre için daha sonra yeniden başvuru yapılması gerekiyor.
GÜNLÜK BORÇLANMA EN AZ 17.57 TL
Bu sene asgari ücret yüzde 30 oranında artırıldığı için borçlanma maliyetleri de bu oranda yükseldi. Yurtdışı borçlanmalarda asgari ücretin yüzde 32’si ile bunun 6.5 katı arasında değişen tutarlar üzerinden hesaplanan prim ödeniyor. 2016 yılında brüt asgari ücret bin 647 TL düzeyinde. Günlük ücret 54.9 liraya geliyor. Bunun yüzde 32’si ise 17.57 lira. Gurbetçiler yurtdışı borçlanması yapmak istedikleri her gün için en az 17.57 TL prim ödemek zorundalar. Yirmi yıl yani 7 bin 200 gün prim borçlanması yapan bir gurbetçinin 126 bin 504 TL ödemesi gerekecek. Ancak, yaş ve sigorta başlangıç tarihine bağlı olarak çok daha az prim ödemek suretiyle emekli olma hakkı bulunuyor. Ayrıca, yurtdışında çalışılan sürelerin tamamını borçlanma zorunluluğu bulunmuyor. Emekli olmak için gerekli süre kadar borçlanmak mümkün. Başvuru yapanlar, ne kadar prim ödemeleri gerektiğini yazılı olarak öğrenebiliyorlar.
MAVİ KARTLI DAVA AÇMADAN BORÇLANABİLİR
Söz konusu davayla ilgili yargılama süreci devam ederken, 2014 yılında TBMM’de kabul edilen torba yasayla mavi kartlılar için önemli bir düzenleme yapıldı. Doğuştan Türk vatandaşı oldukları halde izinle vatandaşlıktan çıkan gurbetçiler, Türk vatandaşlığında geçen dönemleri borçlanmak için yeniden vatandaşlığa dönmeyi beklemek zorunda kalmayacaklar. Bu yasa değişikliğinden önce mavi kartlı gurbetçiler Türk vatandaşı olmadan borçlanma yapabilmek için mahkemeye gitmek zorunda kalıyorlardı. Mahkemeler genellikle gurbetçiler lehine karar veriyordu ancak uzun süren yargılamalar nedeniyle zaman kaybı yaşanıyordu.